Sitoplazma, bir hücrenin çekirdeğinin dışında bulunan inorganik ve organik maddelerin organize kompleksini ifade eder. Sitoplazmanın sıvı kısmı olan sitozolün yanı sıra mitokondri veya kloroplast gibi çeşitli membrana bağlı organelleri de kapsar. Sitoplazma, hücresel süreçlerin desteklenmesinde çok önemli bir rol oynar ve birçok önemli biyokimyasal reaksiyonun gerçekleştiği yerdir. Moleküllerin taşınması, hücresel iletişimin kolaylaştırılması ve hücre işlevi için gerekli metabolik yolların barındırılması için bir ortam sağlar.
Sitoplazma Etimoloji
“Cyt-“ (Türkçe’de sito) ön eki, Yunanca “oyuk, kap, sepet” anlamına gelen “kytos” sözcüğünün Latinceleştirilmiş biçiminden türetilmiştir. Bu terimin kökeni “örtmek, gizlemek” anlamına gelen “skeu” kelimesine dayanmaktadır. Modern bilimsel kullanımda “cyt-“, muhtemelen Aristophanes’in “hücre” tanımıyla olan ilişkisinden etkilenerek, yaklaşık 1859’dan beri “hücreyi” ifade etmek için kullanılmaktadır.
“-plasma” eki ise “büyüme, gelişme veya kalıplanmış bir şey” anlamını taşır. Yunanca “kalıplanmış veya yaratılmış bir şey” anlamına gelen “plazma” teriminden türemiştir.
Sitoplazma Nedir?
Sitoplazma, bir hücre içinde bulunan, çekirdek zarı ile hücre zarı arasında yer alan yarı akışkan bir maddedir. Genellikle protoplazmanın çekirdek olmayan içeriği olarak tanımlanır.
Protoplazma
Yapı olarak çekirdek sitoplazmadan oluşan, yarı sıvı, saydam ve canlı gözeyle ilgili metabolizma olaylarının gerçekleştiği ortamdır.
Bir çekirdeğe sahip olan ökaryotik hücrelerde sitoplazma, hücrenin tüm organellerini kapsar. Bu organeller arasında ATP sentezi ve enerji üretiminden sorumlu mitokondri; lipid ve protein sentezinde rol oynayan endoplazmik retikulum; proteinlerin modifiye edildiği, paketlendiği ve taşınmak üzere ayrıldığı Golgi aparatı; makromolekülleri parçalamak için sindirim enzimleri içeren lizozomlar ve peroksizomlar; yapı ve destek sağlayan protein liflerinden oluşan bir ağ olan hücre iskeleti ve organelleri çevreleyen sıvı bileşen olan sitozol yer alır. Bu bileşenler birlikte hücrenin genel işleyişine ve organizasyonuna katkıda bulunur.
DESTEK OL!
Bize destek olmak ister misin?
Geliştirdiğimiz projeler ile bilime katkıda bulunabilmek için çalışıyoruz. Sen de bize bu yolda destek vermek ister misin?
Sitoplazma Nasıl Keşfedildi?
1665 yılında İngiliz araştırmacı Robert Hooke, kaba bileşik mikroskobunu kullanarak önemli bir gözlem yaptı. Yaşamın temel yapı taşını keşfetti ve Latince küçük odalar anlamına gelen “Cella” kelimesine dayanarak “hücre” adını verdi. Zaman içinde birçok bilim insanı Hooke’un bulgularını genişleterek Hücre Teorisi’nin gelişmesine yol açtı. Teknoloji ilerledikçe, Hücre Teorisi’nde değişiklikler yapıldı ve yeni keşiflere uyum sağlamak için yeni ilkeler getirildi.
1863 yılında İsviçreli bir biyolog olan Rudolf von Kölliker, başlangıçta protoplazma ile eşanlamlı olduğunu düşündüğü “Sitoplazma” terimini ortaya attı. Ancak, sitoplazma tanımı yavaş yavaş bugünkü anlamına doğru evrilmiştir.
Sitoplazma Ne İşe Yarar?
Organelleri ve hücresel molekülleri destekleme rolüne ek olarak, sitoplazma çok çeşitli hücresel süreçlerde yer alır. Önemli işlevlerinden biri, sitoplazmadaki ribozomların genetik talimatlara dayalı olarak proteinleri sentezlediği protein sentezidir. Bu süreç hücrelerin büyümesi, onarımı ve bakımı için gereklidir. Sitoplazma aynı zamanda enerji üretiminde de rol oynar. Glikoliz olarak bilinen hücresel solunumun ilk aşaması sitoplazmada gerçekleşir. Glikoliz sırasında glikoz parçalanarak hücrenin birincil enerji kaynağı olan ATP üretilir. Bu enerji daha sonra çeşitli hücresel faaliyetler için kullanılır.
DESTEK OL!
Bize destek olmak ister misin?
Geliştirdiğimiz projeler ile bilime katkıda bulunabilmek için çalışıyoruz. Sen de bize bu yolda destek vermek ister misin?
Ayrıca, sitoplazma hücre bölünmesinde çok önemli bir rol oynar. Organizmaların üremesinden ve büyümesinden sorumlu olan mitoz ve mayoz bölünmenin her ikisi de sitoplazma içinde gerçekleşir. Bu süreçler genetik materyalin yavru hücrelere hassas bir şekilde dağıtılmasını, genetik sürekliliğin ve çeşitliliğin sağlanmasını içerir.
Hücre içindeki materyallerin taşınması sitoplazma tarafından kolaylaştırılır. Hormonlar, enzimler ve hücresel iletişim ve düzenleme için gerekli diğer moleküller, hücre içindeki hedef konumlarına ulaşmak için sitoplazma yoluyla taşınır. Ayrıca sitoplazma, hücresel atık ürünlerin çözünmesi için bir ortam görevi görerek bunların ortadan kaldırılmasına ve hücresel temizliğin korunmasına yardımcı olur.
Referanslar: https://www.thoughtco.com/cytoplasm-defined-373301
https://byjus.com/biology/cytoplasm-structure-function/
https://www.britannica.com/science/cytoplasm
https://www.etymonline.com/word/-plasm#etymonline_v_45907
Bir yanıt yazın