Spor dalları nasıl ortaya çıktı?

Ayşe Aybüke Adanalı avatarı

·

Spor dalları nasıl ortaya çıktı?

Spor dalları nasıl ortaya çıktı? Latince ‘Disport’, ‘Dis-Portare’ yani; işten uzaklaşma, eğlence ve dinlenme amacıyla yapılan etkinlik anlamına gelen spor, insanlık tarihinin en eski faaliyetlerinden biridir. Günümüzde birçok farklı spor dalı bulunmasına rağmen, bunların kökenine baktığımızda hepsinin ortak bir noktası vardır: hayatta kalmak.

Sporun ilk adımları: Hayatta kalmak için mücadele

İlk insanlar, besinlerini avlayabilmek ve doğa koşullarına uyum sağlayabilmek için fiziksel olarak güçlü ve çevik olmaya ihtiyaç duymuşlardır. Avlanma sırasında gelişen hız, dayanıklılık ve koordinasyon yetenekleri, sporun ilk tohumlarını atmıştır.

Savaşlar, toplumlar arasındaki çatışmalar, sporun gelişimine önemli katkılar sağlamıştır. Güreş, okçuluk, atıcılık gibi spor dalları, askeri becerileri geliştirmek amacıyla ortaya çıkmıştır.

İnsanların çok eski zamanlardan beri gerek bireysel, gerekse bir takım olarak sportif faaliyetlerde bulunduğu tarihi kaynaklarda yazmaktadır. Bu sportif faaliyetlere Orta Asya ve Anadolu’da rastlamak mümkündür. Asur, Babil, Hitit ve Sümer uygarlıklarında ok ve mızrakla avlanma, iki tekerlekli ve dört koşumlu yarış arabası, Eski Mısırlıların vücut güzelliklerini korumak için jimnastik hareketlerine ve güreşe önem vermeleri, İlk ve Ortaçağlarda Romalılar ve Yunanlılarda Koşma, Disk Atma, Güreş ile ilgilenilmesi sporun Dünya tarihinde önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir.1

İlgini çekebilir: Kilo kaybı beyindeki yaşlanmayı 9 aya kadar yavaşlatıyor

Modern spora giriş

Ortaçağlarda feodal sistem ve dini inançlar, sporun gelişimini kısıtlamıştır. Ancak şövalyelerin turnuvaları ve halk oyunları, sporun tamamen yok olmadığını göstermektedir. Modern sporun temellerinin, Rönesans ile birlikte sporun tamamen din dışı etkinlik haline gelmesiyle atılmaya başlandığı görülmektedir. Günümüzdeki spor, Sanayi Devrimi ile birlikte yaşam koşullarının değişmesi, sporun daha düzenli ve kurumsal bir hal almasıyla oluşmaya başlamıştır. Modern olimpiyat hareketinin başlamasıyla birlikte spor, uluslararası bir fenomen haline gelmiştir.23

Spor bulunduğumuz zaman diliminde sadece fiziksel sağlığı korumak ve geliştirmek için değil, aynı zamanda sosyalleşmek, eğlenmek ve rekabet için önemli bir faaliyet haline gelmiştir.

Şimdi aklımda merak uyandırıp bu yazıyı yazmamın sebeplerinden biri olan Paris 2024 Yaz Olimpiyatları’nda gerçekleştirilmiş spor dallarından bazılarının tarihçelerine, nasıl ortaya çıktıklarına bir bakalım.

Spor dalları nasıl ortaya çıktı?

Voleybol: Amerikalı Beden Eğitimi öğretmeni William G. Morgan tarafından 1895’te kurgulandı ve kapalı alan sporu olarak oynanmaya başlandı. Oyunun adı; “vole” yani topa yere değmeden vurma ilkesinden yola çıkarak “voleybol” konuldu. Amerika’da kısa sürede tutan voleybol, I.Dünya Savaşı sırasında Amerikalı askerler aracılığıyla Avrupa ile de tanıştı. Voleybolun farklı birçok ülkede, uzun bir süre bağımsız bir çizgide gelişmesinden sonra, 1947’de Paris’te Uluslararası Voleybol Federasyonu (FIVB) kuruldu. İlk dünya şampiyonası 1949 yılında erkekler, 1952’de ise kadınlar tarafından oynanmıştır. Günümüzde, merkezi İsviçre’nin Lozan kentinde bulunan FIVB‘ye 160’tan fazla ülke üyedir.4

Basketbol: Kanadalı Beden Eğitimi öğretmeni Dr. James Naismith tarafından Amerika’da 1891’de icat edilmiştir. Atlet ve beyzbolculara kış antrenmanı yaptırmak amacıyla geliştirilen bu oyunda amaç, tahtadan yapılmış altı kapalı şeftali sepetlerine futbol topunun sokulmasıydı. Dr. Naismitih bu oyuna “sepet topu” anlamına gelen “Basket Ball” adını verdi. Basketbolun ünü, bulunmasından kısa bir süre sonra ortaya çıktığı okulu aşarak bütün okullara, üniversitelere ve hatta semtlerde bulunan jimnastik salonlarına kadar yayılmıştır. Gençlerde bu spora karşı uyanan istek ve heyecanda kulüpleri basketbol şubeleri açıp takımlar kurmaya zorlamış ve böylece basketbol, Amerika’nın en popüler ulusal oyunu haline gelmiştir.5

İlgini çekebilir: Mutluluğu öğrenebilir miyiz? Yeni araştırmaya göre evet

Uzun Atlama: Uzun atlama muhtemelen savaş sırasında askerlerin önlerine çıkan dere yatağı veya engelleri geçebilmesi düşüncesinden ortaya çıkmış bir spor dalıdır. Sporcular tek ellerinde 1-4,5 kilo bir adet halter taşıyorlardı. Atletler kendilerine ivme kazandırabilmek için bu ağırlıkları ellerinden atıyorlar ve atlayışlarını yapıyorlardı. Ağırlığın geriye doğru savrulması atletlerin ağırlık merkezini değiştirmesine ve atletin bacaklarını dışa doğru uzatarak mesafeyi arttırmasına neden oluyordu. Yani atlamanın kendisi, ivmelenmekten kaynaklanıyordu. Atlayıcılar atlamanın ardından “skamma” denilen kazılmış alana düşüyordu ve bu alan kum değildi çünkü iniş alanınında kum kullanılması daha modern zamanlarda ortaya çıkmış bir yöntemdir. Uzun atlama oyunlar boyunca en zor ve beceri gerektiren bir branş olarak kabul edildi. 6

Masa Tenisi: 1900 yılında Amerika‘yı ziyaret eden İngiliz James Gibb, dönerken yanında bazı içi boş selüloid toplardan getirdi ve arkadaşlarıyla salon tenisini bu topları kullanarak oynamaya başladı. Gibb, topun rakete ve masaya çarptığı zaman çıkardığı sesi temsil eden “ping pong” ismini kullanmaya başladı.7

Referanslar

  1. Günışık, E. (1990). Spor psikolojisi. Beden Eğitimi Ve Spor Araştırmaları Dergisi, 1(3), 34. ↩︎
  2. Modern Sporun Sosyolojik ve Tarihsel Temelleri. (n.d.). Ana Sayfa » DergiPark. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kafkassbd/issue/71539/1131786 ↩︎
  3. Sporun Tarihi. (n.d.). Atakent Elit Spor. https://atakentelitspor.com.tr/sporun-tarihi/ ↩︎
  4. Voleybol – Vikipedi. (2004, June 15). Vikipedi: Özgür Ansiklopedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/Voleybol ↩︎
  5. Basketbol – Vikipedi. (2004, January 2). Vikipedi: Özgür Ansiklopedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/Basketbol ↩︎
  6. Uzun atlama – Vikipedi. (2007, March 13). Vikipedi: Özgür Ansiklopedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/Uzun_atlama ↩︎
  7. Masa tenisi – Vikipedi. (2006, September 1). Vikipedi: Özgür Ansiklopedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/Masa_tenisi ↩︎

Yazar ve editör

  • Ayşe Aybüke Adanalı

    Merhaba! Ben Aybüke. İstanbul Medeniyet Üniversitesi’nde Biyomühendislik öğrencisiyim. Sanata ve bilime olan ilgim ve sevgimle yazılarımı yazıyorum.

    https://darkpost.net/tr/
  • Yasin Polat

    Selam, ben Yasin Polat, UNILAB’ın kurucusuyum ve LifeWare, Postozen, MyUNILAB, Legend Science, Dark Science ve diğer birçok UNILAB projesini yönetiyorum. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Biyomühendislik Bölümü’nde eğitimime devam etmekteyim.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir