Tiroid Nedir?
Tiroid; boynun ön kısmında, adem elması olarak bilinen kıkırdağın altında yer alan, küçük ve kelebek şeklinde iki loblu bir endokrin bezidir. Hipofiz bezi tarafından kontrol edilir. Hipofiz bezi, tiroidin hormon üretimini kontrol eden tiroid uyarıcı hormonu (TSH) salgılar.
Tiroid bezi, kana düzenli olarak tiroksin ve kalsitonin ismi verilen iki hormon salgılamaktadır. Salgılanan tiroksin hormonu daha sonra tiroid dışı dokular tarafından triiodotironin hormonuna dönüşür. Bu hormonlar sadece vücudun metabolizma hızını, büyümesini ve gelişimini düzenlemekle kalmaz ayrıca kalbin atışından kilo alıp vermeye, kolesterol seviyesinden adet döngüsüne kadar birçok fonksiyonun düzgün çalışmasına da yardımcı olur.
Tiroid bezinde bazı sorunlar ortaya çıkabilir. Bunlar vücudun birçok bölgesini etkileyebileceği gibi çeşitli tiroid hastalıklarına da neden olabilir. Bu sorunların oluşmasında genetik yatkınlık, beslenme alışkanlıkları, otoimmün hastalıklar, enfeksiyonlar ve çevresel etkenler gibi birçok faktör etkilidir.
Tiroid Hastalıkları
Tiroid hastalıkları iyi ve kötü huylu olmak üzere iki farklı şekilde kendisini gösterir. Kötü huylu ise tiroid kanseri olarak ortaya çıkarken iyi huylu olması durumunda tiroid bezinin az ya da çok çalışmasına göre ayrılır.
Hipertiroid
Hipertiroid, vücudun gereğinden fazla tiroid hormonu üreterek metabolizmanın daha hızlı çalışması durumudur.
Hipertiroidin oluşma nedenleri arasında otoimmün rahatsızlıklardan biri olan graves, doğum sonrası tiroidit, tiroid nodülleri, diyet veya ilaçlar nedeniyle kanda fazla oluşan iyot ve hipofiz bezinde yer alan iyi huylu tümörler yer alır. Tedavi edilebilir bir durumdur.
Hipertiroidi olan insanların vücudunda bazı belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtilerden bazıları şunlardır:
● Sinirlilik ve kaygı
● Kilo alma veya ani kilo kaybı
● İshal
● Isıya karşı hassasiyet (fazla üşüme veya terleme)
● Uyku sorunları
● Yorgunluk
● Kas ve eklemlerde ağrı, güçsüzlük
● Adet düzensizliği
● Hızlı kalp atışı (taşikardi)
● Gözlerin belirgin şekilde büyümesi
● Düzensiz kalp ritmi (aritmi)
● Kalp çarpıntısı
● İnce ve kırılgan saçlar
Hipotiroid
Tiroid bezinin yeterli hormonu üretememesi ve salgılayamamasıyla birlikte az çalışması ve kişinin metabolizma hızının yavaşlaması hipotiroid olarak adlandırılır.
Haşimato hastalığı, tiroidit, iyot eksikliği, işlevsiz tiroid bezi ve tiroid bezinin çıkarılması Hipotiroidin nedenlerindendir.
Hipotiroidin bazı belirtileri şunlardır:
● Yorgunluk
● Kilo artışı
● Saç kuruluğu ve saç dökülmesi
● Isıya karşı hassasiyet (fazla üşüme veya terleme)
● Kabızlık
● Depresyon
● Sesin kısılması veya sesin boğuklaşması
● Unutkanlık
● Sık ve ağır geçen adet dönemleri
● Uyuşukluk
● Cilt kuruluğu
● Yüksek kolesterol
● Eklem ve kas ağrısı
● Tükenmişlik
● Kalp atış hızında azalma (bradikardi)
İlgini çekebilir: Sınıf C GPCR’lerin Sinirbilim Alanında Parlak Bir Geleceği Var mı?
Tiroidit
Tiroidit; tiroid bezinin şişmesi, başka bir deyişle iltihaplanmasıdır. Tiroid bezinin iltihaplanması, kanda tiroid hormonu değerlerinde anormal seviyede yükseliş veya düşüşe sebep olur.
Tiroiditler üç gruba ayrılır; Akut Tiroiditler, Subakut Tiroiditler ve Kronik Tiroiditler.
● Akut Tiroidit
Akut tiroidit özellikle çocuklarda olmakla birlikte, sıkça üst solunum yolu enfeksiyonu geçirenlerde ve otit yani kulak iltahabı geçirenlerde de gözlenir.
● Subakut Tiroidit
Ağrılı Subakut Tiroiditler ve Ağrısız Subakut Tiroiditler olmak üzere ikiye ayrılır.
Ağrılı Subakut Tiroidit’inin nedeni kesin olmamakla beraber buna sebep olan faktörlerin viral etkenler ve genetik yatkınlıklar olduğu düşünülüyor. Ayrıca daha çok 30-40 yaş civarındaki kadınlarda görülmekte.
Ağrısız Subakut Tiroidit, Ağrılı tiroidit ile benzer tıbbi süreçlere sahiptir. Görülme sıklığı ise daha çok 30-60 yaş arasındaki kadınlardadır.
Tedavide bulundukları evreye göre uygun ilaç tedavisi uygulanılır.
● Kronik Tiroidit
Hashimato tiroiditi veya lenfositik tiroidit olarak da adlandırılırlar.Vücut kendi dokularına karşı antikor oluşturması anlamına gelen otoimmün bir hastalıktır.
Erkeklere oranla kadınlarda 10-20 kat daha fazla görülür ve sıklıkla 30-50 yaş arasında ortaya çıkar. Kalıtımsal veya ailesel kaynaklı olabildiği gibi iyot içeren ilaç alımından da kaynaklanabilir. Kan tetkikleri ve tiroid antikor düzeyleri ile beraber tanı konulur.
Guatr
Tiroid bezinin şişerek büyümesi durumudur ve sıklıkla iyot eksikliği olan kişilerde görülür. Kadınlarda görülme olasılığı erkeklere oranla daha fazladır.Guatrın birçok çeşidi vardır.
Mesela tiroid bezi nodül oluşumuyla büyümüşse “Nodüler Guatr’’, her yeri aynı oranda büyümüşse “Diffüz Guatr” adını alır.
Bazen tiroid bezi normal çalışmasını sürdürebilmek ve vücut için yeterli hormonu üretmek için büyüyebilir. Bir hastalık bulunmaz ama boyunda tiroid bezi büyümüştür. Buna da “Ötiroid Guatr” denilir.
Tiroid Nodülleri
Tiroid nodülleri, tiroitte anormal büyüme potansiyeline sahip folliküler hücrelerin küçük bir grubunun çoğalmasıyla oluşur. Bu nodüller tiroidin herhangi bir yerinde, tek veya çok sayıda olabilir.Bunlar genellikle iyi huylu olmakla birlikte, bazı durumlarda kanserli olabilirler.
Tiroid nodülleri genellikle belirti göstermez fakat büyük nodüller boyunda şişlik, nefes darlığı veya yutkunma güçlüğü yaratabilir. Tiroid nodüllerinin görülme sıklığı yaşla doğru orantılı olarak artar.
Tiroid Kanseri
Birçok türü bulunan tiroid kanseri, tiroid bezindeki hücrelerin kansere dönüşmesiyle meydana gelen bir hastalıktır ve tedavide başarı oranı yüksektir.
Teşhis edildiğinde çoğunlukla ameliyatla tedavi edilir. Ameliyatın ardından radyoaktif iyot tedavisi ve bazı durumlarda harici radyasyon tedavisi uygulanır.
Tiroid kanseri bazı durumlarda hiç belirti göstermeden de ortaya çıkabilir.
Genel olarak belirtileri ise şunlardır:
● Boyunda şişlik, büyüme veya yumru
● Ani kilo kaybı
● Nefes almada zorluk
● Yutkunmada güçlük
● Ses kısıklığı
● Öksürük
● Yorgunluk
● Kemik erimesi
● İştah kaybı
● Kabızlık
● Mide bulantısı ve kusma
Tiroid hastalıkları genellikle hormon testleri, ultrason ve biyopsi gibi çeşitli tanı yöntemleriyle teşhis edildikten sonra hastalığın türüne bağlı olarak ilaç tedavisi, radyoaktif iyot tedavisi veya cerrahi müdahale gibi tedavi yöntemlerine başvurulabilir.
Tiroid hastalıklarının belirtileri başka hastalıklarla benzerlik göstermekte ve karıştırılabilmektedir. Bu nedenle bu tür semptomlarla karşılaşıldığında bir endokrinoloji uzmanına başvurup gerekli hormon testleriyle kontrollerin yapılması oldukça önemlidir.
Tiroid Hastalıklarının Oluşmasındaki Faktörler
Cinsiyet
Kadınlarda hamilelik, doğum sonrası dönem, menopoz gibi hormon seviyelerinin dalgalandığı dönemler, tiroid hastalıklarının gelişme riskini artırabilir. Dolayısıyla tiroid hastalıklarına yakalanma olasılığı kadınlarda erkeklere göre daha fazladır.
Yaş
60 yaş üstü bireylerde tiroid sorunlarına daha sık rastlanır. Yaşlanmayla birlikte tiroid fonksiyonları da doğal olarak zayıflayabilir ve bu durum tiroid hormonlarında dengesizliğine neden olur.
Otoimmün hastalıklar
Örneğin, tip 1 diyabet veya romatoid artrit gibi otoimmün rahatsızlıkları olan kişilerde, Hashimoto veya Graves hastalığı daha yaygındır. Yani otoümmin hastalığa sahip bir kişide diğer otoimmün hastalıkların görülme riski daha fazladır.
Radyasyon
Radyasyon, tiroid hücrelerine zarar vererek hormon üretimini bozabilir. Özellikle baş ve boyun bölgesine uygulanan radyoterapi, tiroid hastası olma riskini artırabilir.
Tiroid Krizi
Tiroid krizi, tiroid bezinin aşırı çalışmasıyla vücudun metabolizmasını hızlandırdığı oldukça ciddi bir durumdur. Genellikle hipertiroidi hastalarında görülürken, özellikle Graves hastalığına sahip kişilerde ortaya çıkar.
Kriz esnasında vücut sıcaklığı yükselir, kalp atışları hızlanır ve kan basıncının artmasına bağlı olarak ani bilinç kaybı, şiddetli terleme, mide bulantısı, kusma ve ishal gibi belirtileri de beraberinde getirebilir. Sinirlilik ve anksiyete gibi kişiyi olumsuz etkileyecek duygu durumlarına da sebep olabilir.
Tiroid krizi, enfeksiyon, travma, ameliyat gibi stresli olaylarla da tetiklenebilir ve müdahele edilmediği taktirde koma veya ölüm gibi ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle belirtilerin fark edilmesi durumunda kuruluşlardan acilen tıbbi yardım alınmalıdır.
Tedavi sürecinde genellikle kişinin hastaneye yatışı gereklidir. Tedavi ise tiroid hormonlarının seviyesini düşürmeye yöneliktir. Verilen ilaçlar ile birlikte sıvı tedavisi ve vücuttaki diğer komplikasyonları kontrol altına almak için destekleyici tedaviler de uygulanabilir.
Tiroid Hastalığının Teşhisi Nasıl Yapılır?
Tiroid hastalıklarının teşhisinde öncelikle doktor, hastanın semptomlarını değerlendirir ve fiziksel muayene gerçekleştirir. Tiroid bezinin büyüklüğünü ve olası anormallikleri belirlemek amacıyla boyun bölgesi elle incelenebilir. Teşhisi kesinleştirmek için tiroid fonksiyonlarını ölçen kan testleri yapılır. En sık kullanılan testlerden biri, tiroidin hormon üretimini düzenleyen TSH testidir. TSH seviyeleri, tiroidin ne kadar çalıştığını gösterebilir. Ek olarak, T3 ve T4 hormon düzeyleri incelenerek daha ayrıntılı bilgiler elde edilir.
Eğer doktor, guatr veya tiroid nodüllerinden şüphelenirse, ultrason gibi görüntüleme yöntemlerine başvurabilir. Bu teknikler, tiroid bezindeki yapısal değişiklikleri ve nodülleri ayrıntılı şekilde incelemeye olanak tanır.
Bazı durumlarda, tiroid nodüllerinin kanser riski taşıyıp taşımadığını anlamak için ince iğne aspirasyon biyopsisi uygulanabilir. Bunun yanı sıra, radyoaktif iyot testi gibi fonksiyonel incelemeler, tiroidin aşırı ya da yetersiz çalışmasına neden olan faktörleri belirlemede yardımcı olabilir.
Tiroid Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tiroid bezinin işlevindeki bozukluklar, hipotiroidi (az çalışması) ve hipertiroidi (fazla çalışması) gibi farklı durumlara yol açabilir ve her biri için farklı tedavi yaklaşımları uygulanmaktadır.
Hipotiroidi tedavisinde, kişiye eksik olan tiroid hormonunu yerine koymak amacıyla genellikle levotiroksin gibi sentetik hormon ilaçları verilir. Bu ilaçlar, metabolizmanın düzenlenmesine ve enerji seviyelerinin korunmasına yardımcı olur. Tedavi sürecinde, hastanın hormon seviyeleri belirli aralıklarla takip edilerek ilaç dozu ihtiyaca göre ayarlanır.
Hipertiroidi tedavisinde ise birkaç farklı yöntem bulunmaktadır. Tiroid hormonlarının aşırı üretimini baskılayan antitiroid ilaçlar, radyoaktif iyot tedavisi ve cerrahi müdahale en yaygın uygulamalardır. Radyoaktif iyot tedavisi, tiroid bezinin boyutunu küçülterek hormon üretimini azaltırken, cerrahi müdahale daha çok büyük nodüller, kanser şüphesi veya diğer tedavilere yanıt alınamayan durumlarda tercih edilir. Tiroid bezinin tamamen çıkarılması durumunda, hastanın yaşam boyu hormon takviyesi alması gerekebilir.
Tiroid tedavisinde kişiye özel bir tedavi planlanmalı ve düzenli olarak uzman kontrolünde sürdürülmelidir.
Tiroid Hastalarında Beslenme
Lahana, brokoli, karnabahar, ıspanak gibi sebzelerin haşlanmamış halleri, soya ürünleri ve işlenmiş gıdaların aşırı tüketimi ve rafine şeker tüketiminin tiroidin çalışmasında olumsuz etkileri olabilmektedir. Bunların yanı sıra günlük hayatta çoğu insanın severek tükettiği kahve ve gluten içeren besinler bazı tiroid hastaları için sorun yaratabilir ve zararlı kabul edilir. Örneğin; Haşimato tiroiditi gibi otoimmün hastalıklarda glutenin olumsuz etkileri gözlemlenmiştir.
Referanslar:
Tiroiditler Çeşidi, Tipleri - Prof. Dr. Betül Bozkurt (drbetulbozkurt.com)
Tiroid Nedir? Tiroid Hastalığı Belirtileri Nelerdir? (memorial.com.tr)
Tiroid Kanseri Belirtileri, Ameliyatı Ankara - Prof. Dr. Betül Bozkurt (drbetulbozkurt.com)
Papiller Tiroid Kanseri Nedir? Belirtileri, Ameliyatı (drbetulbozkurt.com)
Tiroid Nedir? Tiroid Belirtileri Nelerdir, Tedavisi Nasıl Yapılır? (acibadem.com.tr)
Tiroid Hastalıkları Nelerdir? (drbetulbozkurt.com)
Guatr Nedir? Neden Olur? Tedavisi Ankara - Prof. Dr. Betül Bozkurt (drbetulbozkurt.com)
Zehirli Guatr Nedir? Tedavisi Ankara - Prof. Dr. Betül Bozkurt (drbetulbozkurt.com)
Nodüler Guatr Belirtileri, Tedavisi Ankara - Prof. Dr. Betül Bozkurt (drbetulbozkurt.com)
Bir yanıt yazın